طرح نوسازی مسکن روستایی
توسعه روستاها و مقاوم‌سازی مسکن روستایی همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های دولتمردان و برنامه‌ریزان روستایی بوده و در این راستا طرح‌های متنوعی در قالب برنامه‌های توسعه توسط دولت‌ها به اجرا گذاشته شده است که طرح بهسازی و نوسازی واحدهای مسکونی روستایی یکی از مهمترین این طرح ها در کشور است. طرحی که با هدف تأمین مسکن متناسب، مقاوم و با دوام روستایی برای مددجویان کمیته امداد امام(ره) شکل گرفت و با نوسازی سالانه مساکن روستایی به یکی از تأثیرگذارترین برنامه‌های معاصر توسعه روستایی در کشور تبدیل شده و روند تغییرات به وجود آمده در کالبد و سیمای روستاها را شتاب بخشیده است. با توجه به چشم انداز این طرح، نوسازی‌های به عمل آمده بایستی ضمن تأمین مسکن مورد نیاز روستاییان، باعث ارتقای کیفی واحدهای مسکن روستایی و ترویج «الگوهای بومی مسکن روستایی» شوند.
مراحل اجرای طرح:
۱- پس از احراز توانایی مددجو نسبت به انجام طرح توسط وی، طی مکاتبه‌ای با بنیاد مسکن شهرستان معرفی انجام می‌شود. احراز توانایی به این معنی که توسط شاخه امکان احداث از طریق مددجو محقق شود.
۲- اخذ وام از طریق خود مددجو و به نام وی است.
۳- پس از تعیین لیست مددجویان دارای اولویت بر اساس سهمیه شاخه، جهت تشکیل پرونده طی فهرستی به بنیاد مسکن شهرستان معرفی می‌شوند. ضروری است مقدمات انجام کار شامل تشکیل پرونده بر اساس مدارک مورد نیاز بنیاد و بانک در اسرع وقت در کلیه شاخه‌ها اقدام شود.
۴- اخذ وام تنها به نام مددجو امکانپذیر است.
۵- به ازای هر واحد مسکونی تا سقف یک میلیون ریال (در دو مرحله) به منظور تأمین هزینه‌های اولیه (سفته، تشکیل پرونده و...) از سوی کمیته امداد امام(ره) مرکز پرداخت می‌شود. (پس از تشکیل پرونده در بنیاد مسکن و ارسال اسامی، مرحله اول اقدام و مرحله دوم پس از اتمام فونداسیون پرداخت می‌شود). مبلغ یادشده پس از اتمام ساخت واحد و ارسال گزارش مربوطه به مرکز تأمین خواهد شد.
آیین‌نامه طرح بهسازی و نوسازی واحدهای مسکونی روستایی
مقدمه
مسکن به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری همواره از سوی دولت‌ها موردتوجه بوده و بخش عمده‌ای از منابع (مالی، انسانی، مواد و مصالح، مدیریتی و...) کشورها را به خود اختصاص می‌دهد. در حال حاضر نیز این نیاز علی‌الخصوص در مورد اقشار محروم و آسیب‌پذیر جزء پیچیده‌ترین مسائل جوامع است. از سوی دیگر با توجه به اینکه کشور ما از حیث بلایای طبیعی یکی از پرحادثه‌ترین کشورهای دنیاست، تهیه مسکن مقاوم برای اقشار ضعیف جامعه همواره از دغدغه‌های اصلی خدمتگزاران نظام بوده و هست تا با اتخاذ سیاست‌ها و تدابیر مناسب حتی‌الامکان خسارات ناشی از این حوادث کاهش یابد.
کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز بر اساس وظیفه حمایتی خود، نیاز مسکن مددجویان تحت حمایت خود را مورد دقت قرار داده و با استفاده از امکانات بودجه‌ای دولتی و کمک‌های مردمی و درآمدهای اختصاصی نهاد با تمام توان، در راستای رفع این نیاز تلاش نموده، لیکن با توجه به گستردگی محرومیت و محدودیت منابع فاصله زیادی تا رفع نیاز کامل مسکن مددجویان وجود دارد.
اکنون با توجه به سیاست‌های محرومیت‌زدایی و عدالت‌گستری دولت خدمتگزار در راستای تصویب‌نامه‌های شماره ۴۷۰۸۱/ت۳۴۰۵۲ ه مورخ ۱۱/۸/۸۴ و شماره ۱۵۲۲/ت۳۰۸۴۶ ه مورخ ۸۴/۲/۳ و توافق به‌عمل‌آمده با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (مجری طرح) مندرج در نامه شماره ۱۲۸۹۵۴/۵۱۲۰ مورخ ۸۴/۱۲/۲۱ و توافقنامه پیوست، زمینه‌ای فراهم شده تا با اجرای طرح بهسازی مسکن مددجویان روستایی با استفاده از تسهیلات وام نسبت به بازسازی و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی روستایی اقدام شود. به طور قطع این طرح سبب کاهش خسارات احتمالی بعد از وقوع حوادث شده و از کشته شدن مردم و بروز ناهنجاری‌های اجتماعی شدید حاصله، به میزان بسیار زیادی خواهد کاست.
۱. اهداف طرح
اهداف عمده از اجرای این طرح به شرح ذیل است:
- کمک به مقاوم‌سازی بافت‌های مسکونی فرسوده روستایی؛
- پیشگیری از ناهنجاری‌های حاصل از وقوع حوادث در خانواده‌ها و جلوگیری از صرف هزینه‌های تحمیلی غیرقابل بازگشت (که بخشی از این ناهنجاری‌ها قابل جبران نیست)؛
- کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از حوادث غیرمترقبه؛
- بهبود وضعیت و ایجاد مسکن مناسب برای مددجویان تحت حمایت و تسریع در تحقق برنامه‌های رفع نیاز مسکن محرومین؛
- کمک به بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی خانواده‌های تحت پوشش؛
- ایجاد اشتغال در روستاها در امر ساخت‌وساز؛
- ترغیب خانواده‌ها به سکونت در روستا و جلوگیری از مهاجرت به شهرها و مشکلات عدیده مترتب بر آن.
۲. منابع مالی
منابع مالی پیش‌بینی‌شده جهت اجرای هر واحد مسکونی این طرح به شرح ذیل است:
۲-۱– استفاده از وام بلندمدت بانکی طرح (در حال حاضر به ازای هر واحد مسکونی مبلغ ۵۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال با کارمزد ۵%)، که در هر بخش یا شهرستان با معرفی خانواده‌ها توسط کمیته امداد امام(ره) همان شاخه تأمین و تخصیص خواهد یافت.
۲-۲ – استفاده از آورده مددجو در صورت امکان و کمک خیران.
تذکر۱ :
نحوه ثبت هزینه‌ها و اخذ وام در دفاتر مالی و چگونگی آن، توسط معاونت مالی و پشتیبانی طی دستورالعمل جداگانه‌ای ابلاغ خواهد شد. چنانچه حسب ضوابط و شیوه‌های مختلف اتخاذشده جهت کار (که متعاقباً توضیح داده خواهد شد) و یا نقشه‌های مورداستفاده ، روش اجرا و ... نیاز به انجام عملیاتی نظیر پی‌سازی (قبل از اخذ وام) و یا تکمیل برخی عملیات نازک‌کاری پس از دریافت تمامی مراحل وام اجتناب‌ناپذیر باشد، وجود آورده مددجو ضروری است. لیکن اصل بر انجام عملیات ساختمانی در راستای فراهم شدن شرایط بهره‌برداری است.
لازم به ذکر است کمیته امداد امام(ره) در صورت امکان و بنا به صلاحدید و تشخیص اولویت‌ها نسبت به مساعدت در این زمینه اقدام خواهد نمود؛ لیکن تعهدی در این زمینه متوجه کمیته امداد امام(ره) نیست.
تذکر۲ :
موارد مطروحه فوق‌الذکر در صورت عدم ایجاد شرایط خاص در کشور: تورم شدید، کمبود مصالح ساختمانی و ... در سقف اعتبار وام اجرای طرح قابل تحقق خواهد بود.
۳. میزان سهمیه طرح
با توجه به سیاست‌ها و برنامه‌های دولت، سهمیه‌های سالیانه طرح مذکور برای هر استان از سوی مجری طرح (بنیاد مسکن) تعیین و در این راستا با پیگیری جدی مدیرکل کمیته امداد امام(ره) استان در جلسات استانی (فی‌مابین بنیاد مسکن استان، کمیته امداد امام(ره)استان و...)، سهم کمیته امداد امام(ره)آن استان بر اساس میزان درصد مصوب مشخص و سپس بر اساس نیاز، توان و ظرفیت شاخه‌ها از سوی استان (درراستای سیاست‌ها و ضوابط مندرج در ابلاغیه بودجه سالیانه این حوزه) توزیع و اقدام می‌گردد. بدیهی است در جهت احقاق حقوق محرومین، تلاش و پیگیری عزیزان بسیار مهم و تأثیرگذار خواهد بود.
۴. شیوه کار
با عنایت به هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (دستگاه مجری طرح) و لحاظ شرایط خاص خانواده‌های تحت حمایت این نهاد سه شیوه عمده بنا بر مقتضیات جهت اجرای طرح در شاخه پیش‌بینی گردیده که ذیلاً بدان اشاره می‌گردد :
۴-۱ - هر یک از خانواده‌های تحت پوشش متقاضی، رأساً با هماهنگی کمیته امداد امام(ره) اقدام به اخذ وام و احداث ساختمان نمایند. در این شیوه، اجرای دقیق نکات ذیل الزامی است:
- احراز توان اجرا توسط مددجو از سوی شاخه ضروری است؛
- شناسایی و اولویت‌بندی مددجویان متقاضی ابتدا بایستی از سوی شاخه بر اساس اسامی مندرج در طرح نیازسنجی صورت گیرد؛
- برآورد توان مالی خانواده (در دو بخش آورده و بازپرداخت اقساط وام )، میزان تسهیلات موردنیاز متناسب با شیوه کار، نقشه‌ها و روش‌های اجرائی و …. (به‌گونه‌ای که واحد مسکونی احداثی به بهره‌برداری برسد) و درنهایت پس از تائید کمیته امداد امام(ره) شاخه، معرفی مددجو به مراجع ذی‌ربط؛
- اداره کل کمیته امداد امام(ره) استان در راستای اجرای ضوابط و سیاست‌های طرح و آموزش شاخه‌ها و بازدیدهای ادواری، برنامه‌ریزی و اقدام لازم را به عمل خواهد آورد؛
- در خصوص نقشه‌ها، روش‌های اجرایی، نظارت و ضمانت در بخش‌های مربوطه توضیح داده‌شده که لازم است با دقت رعایت گردد؛
- در روش فوق، وام تخصیصی در مراحل مختلف به‌طور مستقیم از سوی بانک عامل در وجه متقاضی (مددجو) اقدام می‌گردد؛
۴-۲ - کمیته امداد امام(ره) استان / منطقه / شاخه رأساً نسبت به احداث ساختمان خانواده تحت حمایت با بهره‌گیری از وام اخذشده توسط متقاضی اقدام نماید. در این شیوه ، اجرای دقیق نکات ذیل الزامی است:
- شناسایی و اولویت‌بندی مددجویان متقاضی ابتدا بایستی از سوی شاخه بر اساس اسامی مندرج در طرح نیازسنجی صورت گیرد؛
- برآورد توان مالی خانواده (در دو بخش آورده و بازپرداخت اقساط وام)، میزان تسهیلات مورد نیاز متناسب با شیوه کار ، نقشه‌ها و روش‌های اجرایی و …. (به‌گونه‌ای که واحد مسکونی احداثی به بهره‌برداری برسد) و در نهایت پس از تائید کمیته امداد امام(ره) شاخه مطابق لیست کلی، اسامی متقاضیان جهت اخذ وام بنام مددجویان به مراجع ذی‌ربط معرفی می‌گردد؛
- اداره کل کمیته امداد امام(ره) استان در راستای اجرای ضوابط و سیاست‌های طرح و آموزش شاخه‌ها و بازدیدهای ادواری، برنامه‌ریزی و اقدام لازم را به عمل خواهد آورد؛
- در خصوص نقشه‌ها، روش‌های اجرایی، نظارت و ضمانت در بخش‌های مربوطه توضیح داده‌شده که لازم است دقیقاً رعایت گردد؛
- در روش فوق، وام تخصیصی در مراحل مختلف مستقیماً از سوی بانک عامل در وجه متقاضی (مددجو) اقدام و سپس با حضور نماینده امداد در بانک مبالغ با پشت‌نویسی به نام امداد واریز و کارهای احداث ساختمان از سوی امداد شاخه انجام می‌گردد؛
۴-۳ - کمیته امداد امام استان / منطقه / شاخه به‌عنوان انبوه‌ساز طرح نسبت به اخذ وام جهت مددجویان واجد شرایط و احداث ساختمان رأساً اقدام نماید. در این شیوه ، اجرای مراحل ذیل ضروری است:
- سطح‌بندی شاخه‌ها به لحاظ نیاز، توان اجرائی و توزیع سهمیه متناسب با آن از سوی دفتر استان؛
- شناسایی و اولویت‌بندی مددجویان متقاضی در ابتدا بایستی از سوی شاخه صورت گیرد؛
- برآورد توان مالی خانواده (در دو بخش آورده و بازپرداخت اقساط وام)، میزان تسهیلات موردنیاز متناسب با شیوه کار، نقشه‌ها و روش‌های اجرایی و …. (به‌گونه‌ای که واحد مسکونی احداثی به بهره‌برداری برسد)، توسط کمیته امداد امام(ره) شاخه و در نهایت ارسال لیست کلی اسامی متقاضیان گزینش‌شده به دفتر استان جهت کنترل نهایی، تائید و ارسال به مراجع ذی‌ربط؛
- بررسی روش‌های اجرایی (با مصالح و دستمزدی) متناسب با شرایط هر منطقه و نظارت در اعمال آن در شاخه‌ها از سوی اداره کل کمیته امداد امام(ره) استان. بدیهی است در صورت استفاده از روش دستمزدی، تمهیدات لازم جهت تهیه مصالح ساختمانی عمده، نگهداری و توزیع مناسب آن و پیش‌بینی هزینه‌های مترتب بر آن در سقف اعتبار وام ضروری است؛
- در خصوص نقشه‌ها، روش‌های اجرایی، نظارت و ضمانت در بخش‌های مربوطه توضیح داده‌شده که لازم است دقیقاً رعایت گردد؛
- در روش فوق، وام تخصیصی، در مراحل مختلف در وجه انبوه‌ساز طرح (کمیته امداد امام(ره) شاخه) پرداخت‌شده و پس از ساخت مسکن ، وام به خانواده معرفی‌شده به بانک منتقل می‌گردد.
تذکر ۳:
مشارکت خانواده در حد توان مالی و جسمانی در ساخت مسکن الزامی است.
تذکر ۴:
در روستاهایی که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی دارای زمین با کاربری مسکونی است، مددجویان کمیته امداد امام(ره) مشمول طرح در اولویت واگذاری قرار می‌گیرند (در رابطه با تمامی شیوه‌های کار).
۵. نقشه‌ها و روش‌های اجرایی
۵.۱ - نقشه‌های اجرایی :
نقشه‌های مورد استفاده در این طرح در ۲ تیپ که به تائید بنیاد مسکن انقلاب اسلامی رسیده است، از سوی این معاونت ابلاغ خواهد شد.
تذکر ۵:
در انتخاب سیستم سازه‌ای (اسکلت ، شناژ ، پیش‌ساخته و ...) واحدها از سوی اداره مسکن و ساختمان استان بر اساس سیاست‌های این حوزه ، بررسی و دقت لازم ( ازنظر آیین‌نامه ۲۸۰۰، سرعت اجرا ، هزینه و ...) به‌عمل‌آمده تا حداکثر بهره‌گیری از منابع در اختیار در راستای بهره‌برداری ساختمان بشود.
تذکر ۶:
نظر به سقف مبلغ وام (۰۰۰/۰۰۰/۵۰ ریال) چنانچه آورده مددجو یا مشارکت خیرین وجود نداشته باشد، صرفاً نقشه‌های تیپ ۱ احداث می‌گردد.
۵.۲ – روش‌های اجرایی:
- در خصوص روش اجرا چنانچه شیوه ۴-۱ (بخش شیوه کار) برای انجام کار اتخاذ گردد؛ انعقاد قرارداد مددجویان (کارفرما) با پیمانکاران در قالب فرم بدون آرم و با تأکید بر نقش نظارتی کمیته امداد امام(ره) در انجام امور فنی به نمایندگی از کارفرما (مددجو) است. لازم به ذکر است در صورت تحقق امکان مساعدت مالی امداد در امر احداث واحد، این امر در قالب برگه‌های موافقت‌نامه فی‌مابین امداد و مددجو (فرم‌های ۱/۲ یا ۲/۲) و دستورالعمل‌های مربوطه صورت خواهد گرفت.
- چنانچه شیوه ۴-۲ و ۴-۳ (بخش شیوه کار) برای احداث واحد انتخاب شود ، لازم است در قالب فرم ۳ با دقت و رعایت مشخصات فنی نسبت به انعقاد قرارداد فی‌مابین کارفرمای طرح (کمیته امداد امام(ره)شاخه) و پیمانکار (با رعایت حقوق این نهاد و ضوابط مالی و معاملاتی) اقدام گردد.
تذکر ۷:
درهرصورت دستورالعمل‌های فنی، ضوابط و سیاست‌های پیمانی جاری معاونت کماکان در این طرح نیز به قوت خود باقی و لازم‌الاجرا است.
۶. نظارت
نظارت عالیه اداره مسکن و ساختمان استان و نظارت مقیم توسط واحد مسکن و ساختمان شاخه در کلیه مراحل اجرایی و فنی طرح کما فی السابق بر اساس سیاست‌های ابلاغی این حوزه با جدیت اعمال می‌گردد.
درصورتی‌که در راستای نظارت مقیم شاخه در عملیات ساختمانی واحدها به جهت فقدان پست مختص عمرانی نیاز به به‌کارگیری ناظرین مجرب درصدی باشد، بر اساس دستورالعمل‌های جاری این حوزه در این رابطه ، اقدام و حق‌الزحمه مربوطه نیز از محل اعتبار طرح قابل پرداخت خواهد بود.
تذکر ۸:
چنانچه شیوه کار مطابق بند ۴-۱ باشد، هرگونه اقدام جهت دریافت مراحل بعدی وام از سوی خانواده تحت حمایت منوط به اخذ تأییدیه مرحله‌ای ناظرین فنی شاخه / استان بوده و اعلام به مراجع ذی‌ربط (بنیاد مسکن و بانک عامل) پس‌ازآن بلامانع است.
۷. نحوه ضمانت و بازپرداخت اقساط وام
در صورت استفاده از هریک از شیوه‌های کاری توضیح داده‌شده در بخش ۴، تسهیلات بانکی طرح نهایتاً در بانک عامل به نام متقاضی (خانواده تحت پوشش) ثبت و ضبط گردیده و نتیجتاً بازپرداخت اقساط وام و ضمانت زنجیره‌ای (طبق ضوابط طرح) به عهده مددجویان بوده و این نهاد هیچ‌گونه مسئولیتی در این رابطه نخواهد داشت. تذکر ۹: چنانچه شیوه کار مطابق بند ۴-۳ باشد بر اساس موارد فوق الا شاره پس از اتمام عملیات ساختمانی، واحد مسکونی به همراه تعهدات مربوط به بازپرداخت اقساط ، بر اساس ضوابط طرح و بانک عامل به خانواده معرفی‌شده (عقد قرارداد فروش اقساطی تسهیلات در پایان زمان قرارداد مشارکت مدنی) منتقل می‌گردد. لذا در این حالت نیز تعهدی متوجه این نهاد نخواهد بود.
۸. نحوه گزارش دهی
گزارش‌ها پیشرفت کار واحدهای احداثی طرح مذکور بر اساس برنامه زمان‌بندی پروژه بایستی ماهانه از سوی کمیته امداد امام(ره) شاخه در قالب فرم‌های مربوطه تنظیم و پس از کنترل و تائید اداره مسکن و ساختمان استان در رایانه ثبت گردد (شاخه‌های سطح استان). بدیهی است ارسال گزارش‌ها پیشرفت کار به همراه تحلیل‌های فنی از روند اجرای طرح هر ۲ ماه یک‌بار (حداقل ۳ گزارش در طول مدت اجرا) بایستی از سوی اداره مسکن و ساختمان استان تهیه و به مرکز ارسال گردد.
۹. نحوه واگذاری
واگذاری این واحدها با رعایت کامل مفاد بخش‌های مختلف این آیین‌نامه و بر اساس دستورالعمل‌های جاری حوزه معاونت خواهد بود. پیگیری جدی و مستمر از سوی کمیته امداد امام(ره) شاخه در رابطه با صدور اسناد مالکیت منازل روستایی احداثی طرح خارج از نوبت و معاف از پرداخت وجه (با توجه به عدم تمکن مالی خانواده‌های تحت حمایت) به عمل آید.
